چرا جمکران مقدس است
یکی از اماکن متبرکه منسوب به امام زمان (عج) مسجد جمکران است که در حاشیه شهر مذهبی قم قرار دارد. این مسجد بیش از هزار سال پیش به دستور حضرت عالی (ع) در حالی که بیدار بود (نه در خواب) تأسیس شد.
مرحوم میرزا حسین نوری در کتاب تاریخ القم[1] از کتاب مونس سخنان شیخ فاضل حسن بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق (ره) را در تاریخ پیدایش مسجد جمکران نقل کرده است. الحسین فی معرفت الحق و الیقین[2]. ]:
شیخ عفیف صالح حسن بن مصلح جمکرانی گفت: شامگاه سه شنبه هفدهم ماه مبارک سال 393 هجری قمری. در خانه خوابیده بودم که ناگهان جمعی به در خانه ام آمدند و مرا از خواب بیدار کردند و گفتند برخیز و درخواست امام زمانت (عج) را که تو را می خواند اجابت کن. مرا به محلی که اکنون مسجد (جمکران) است بردند.
حضرت مهدی (عج) مرا به نام خواند و فرمود: برو و به حسن بن مسلم بگو: این سرزمین شریف است و حق تعالی این سرزمین را از سرزمین های دیگر برگزیده و آن را شریف ساخته، تو آن را گرفتی و به سرزمین خود افزودی. .. و سپس می فرماید به مردم بگو که این مکان را آرزو کنند و آن را گرامی بدارند.[4]
آیت الله العظمی مرعشی نجفی نیز ضمن تایید مسجد جمکران گفت: این مسجد شریف از زمان غیبت صغیر تا به امروز تقریباً 1222 سال مورد احترام شیعیان کفاء بوده است. همینطور مرحوم شیخ صدوق کتاب منس الحزین را دارد که من ندیده ام ولی مرحوم آقای حاج میرزا حسین نوری استاد حخیر به این کتاب استناد می کنند و به طور کلی این مسجد مقدس مورد احترام علمای شیعه است. و محدثان و بسیاری از مسجد جمکران دیده شدند.[5]
اما در توضیح علت ساخت مسجد می توان گفت:
مسجد در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، اعتبار و اهمیتی که اسلام برای مسجد به عنوان پایگاه معنوی و توحیدی قائل است به هیچ نهادی داده نشده است. مهمترین اقدام رسول خدا (ص) پس از هجرت به مدینه، ساختن مسجد بود. با توجه به اهمیت، حساسیت و جایگاه جهانی شهر مقدس قم و توصیه هایی که از زبان حدیث در مورد آن شده است، اقدام امام عصر(عج) در ایجاد و برپایی این پایگاه بزرگ معنوی، مطابق با رشد و تعالی مؤمنان و ظرفیت ها در زمان غیبت کبری در جمع منتظران بود. این تمهید نیز می تواند در ادامه توصیه های ائمه اطهار باشد و بر شخصیت محوری شهر مقدس قم به عنوان اولین پایگاه جهان تشیع در عصر غیبت تأکید کند.
ایجاد مسجد جمکران بر این اساس است که مظهر فیض و کرامات امام زمان (عج) و محل اجتماع منتظران و شیفتگان قائم محمد (ص) در مسجد است. زمان. از فتنه ها و همه هرج و مرج های غیبت، تا مردم از این مکان نورانی بازدید کنند و مشاهده کنند. عنایات و کرامات حضرتش بر ایمانشان بیفزاید و از گزند دسیسه های جن در امان باشند. و شیاطین انسی و شبهات دشمنان و شکاکان اعتقادات دینی.
از دلایل ساخت این مسجد می توان به بهره مندی مردم از برکات معنوی مسجد، حضور خود در مقابل چشمان پیامبر(ص) و ارائه مشکلات خود به پیامبر(ص) و دعای خیر اشاره کرد. ظهور تنها منجی عالم بشریت
اصولاً در یک جامعه کاملاً شیعه و به منظور سامان دادن به اندیشه ناب مهدویت، تقویت روحیه انتظار و نیز به معنای انسجام بخشیدن به دیدگاه ادیان و مذاهب مختلف در خصوص روند ظهور و شناخت ابعاد وسیع. در شخصیت الهی و انسانی منجی، نیاز به پایگاه عظیمی چون مسجد مقدس جمکران انکارناپذیر است.[6]
[1]. این کتاب نوشته میرزا حسین نوری است.
[2]. از آثار شیخ صدوق (ره) است.
[3]. طبرسی نوری، میرزا حسین، نجم الثاقب فی احوال الامام الغیب، ج 1، 1386ق. 2، ص. 454، قم، مسجد جمکران، چاپ دهم، 1384ق.
[4]. برای بررسی روند ساخت و ساز کامل مسجد جمکران به نجم الثاقب ص 139 مراجعه شود. 383-392 و در سایت تخصصی مسجد مقدس جمکران.
[5]. همان، ص. 46.
[6]. «امام علی (ع) و جمکران»، 9122; «دعای بیداری مسجد جمکران» 2481; «قطع نماز در سفر جمکران»، 4534.
جمکران میعاد منتظران
مهمترین پایگاه عاشقان شیعه و عاشقان سوزان حضرت بقیع الله، ارواحنا فداه، مسجد مقدس جمکران در نزدیکی شهر مذهبی قم است. طبق آمار سالانه بیش از 20 میلیون عاشق از دست رفته از سراسر جهان اسلام و جهان به این پایگاه معنوی مشرف می شوند و با حضور امام در ابصار و حضور در عمسار و ناظر بر عمل می گویند. راز دل، ندای «یا ابن الحسن» را التماس می کنند. از مشکلات مادی و معنوی خود می گویند و به غیبت طولانی می بالند.
آنان که معرفت عمیق تری دارند، در زیارت این پایگاه ملکوتی، تمام نیازهای شخصی و تمامی مشکلات سخت زندگی را فراموش می کنند و تنها «ظهور کامل منجی عالم بشریت، امام دوازدهم، حضرت ولی عصر، روحی و ارواحنا دنیاها نیاز به فداکاری دارند»؛ زیرا اگر این نیاز برآورده شود، دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت و اگر این نیاز برآورده نشود، حل مشکلات دیگر مشکل اساسی را حل نمی کند.
تاريخچه مقدس جمكران
آنچه مسلم است این مسجد بیش از هزار سال پیش به دستور حضرت باقی الله ارواحنا فداه در حالی که بیدار بودند و نه در خواب ساخته شد و به مرور زمان برای قرن ها پناهگاه بوده است. شیعیان پایگاه منتظران و مظهر حضرت صاحب. الزمان (علیه السلام) بود
علامه ارجمند، میرزا حسین نوری (متوفی 1320 ه.ق.) در کتاب ارزشمند نجم الثاقب که به دستور میرزا بزور تألیف کرده است، و میرزای شیرازی در تفسیر خود او را بسیار ستوده و می نویسد: «برای تصحیح او. نظر، به این کتاب مراجعه کنند تا در پرتو نصایح آن به خانه یقین و ایمان دست یابند.
شیخ فاضل، حسن بن محمد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، در کتاب تاریخ قم از کتاب منس الحزین فی معرفة الحق و الیقین – نوشته شیخ صدوق – بنای مسجد را نقل کرده است. جمکران در عبارت زیر:
شیخ عفیف صالح حسن بن مزاله جمکرانی می گوید:
عصر روز سه شنبه هفدهم ماه مبارک رمضان 373 هجری قمری در خانه خوابیده بودم که گروهی به درب منزلم آمدند. نصف شب تمام شد. مرا از خواب بیدار کردند و گفتند: برخیز و فرمان امام محمد مهدی صاحب الزمان را که تو را می خواند اجابت کن.
حسن بن مزله گفت: برخاستم و آماده شدم. » وقتی به دروازه قصر رسیدم، گروهی از بزرگان را دیدم. سلام کردم و سلام کردم و مرا به محلی که امروز مسجد جمکران است بردم.
وقتی خوب نگاه کردم، دیدم یک تخت خوابیده و یک فرش خوب روی این تخت پهن و بالش های خوب، و یک جوان سی ساله که به چهار بالش روی تخت تکیه داده بود، پیرمردی روبرویش نشسته بود و کتابی در دست داشت. . در دستش، روی مرد جوان.
بیش از شصت مرد که برخی لباسهای سفید و برخی دیگر لباس سبز پوشیده بودند، پشت سر او بر روی زمین نماز می خواندند.
پیرمردی که حضرت خضر (علی نبینا و آل او و علیهم السلام) بود، مرا نشست و حضرت امام (علیه السلام) مرا به اسم صدا زد و فرمود: برو پیش حسن بن مسلم و بگو: «چند سال روی این زمین بودی؟ شما بسازید و ما خرابش کنیم. شما پنج سال کشاورزی کردید و امسال دوباره شروع کردید، عمارت می سازید، دیگر اجازه ندارید در این زمین کشاورزی کنید، باید هر چه در این زمین از آن سود برده اید برگردانید تا آنجا مزرعه بسازند. . مسجد محل.”
به حسن بن مسلم بگو: این سرزمین شریفی است و حق تعالی این سرزمین را از سرزمین های دیگر برگزیده و آن را آبرومند ساخته، تو آن را گرفته و به سرزمین خود ملحق کرده ای! خدا دو پسر جوان را از تو گرفته و هنوز اخطار نگرفتی! اگر مواظب نباشی عذاب خداوند در جاهایی که انتظارش را نداشتی به سراغت می آید. »
حسن بن مزله گفت: «مولای من! در این خصوص لازم است به اطلاع بنده برسانید؛ چون مردم حرف مرا بدون نشانه و دلیل نمی پذیرند.
امام (علیه السلام) فرمود: «برو و رسالتت را انجام بده، در اینجا علامتی به عنوان دلیل بر گفتار تو می گذاریم. نزد سید ابوالحسن برو و بگو برخیز و بیا این مرد را بیاور و چند سال از او بهره بگیر و به دیگران بده تا مسجد را بسازند و بقیه وجوه رحاق را در اردهال که ملک ماست بیاور. و مسجد را به پایان برسانیم و نیمی از رحاق را به این مسجد اختصاص دادیم تا هر سال وجوه آن را بیاورند و صرف ساختن مسجد کنند.
به مردم بگو که جذب این مقام شوند و آن را گرامی بدارند و چهار رکعت نماز در اینجا بخوانند: دو رکعت سلام به مسجد، در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و قال هو بخوانند. الله احد» هفت مرتبه و هفت مرتبه تسبیح رکوع و سجود را بگوید.
و دو رکعت نماز صاحب الزمان را بخوانند به این ترتیب که چون به «ایاک نعبد و ایاک نستعین» رسیدند در هنگام خواندن سوره حمد صد بگویند. بارها و پس از آن فاتحه را تا آخر بخوانید. رکعت دوم را نیز به همین ترتیب انجام دهید. همچنین باید هفت مرتبه تسبیح رکوع و سجود را بخوانند. پس از تمام شدن نماز، تهلیل بگویند و تسبیح فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را بخوانند. سپس سر خم کنند و 100 مرتبه بر پیامبر و آل او درود بفرستند.
و این نقل از قول امام مبارک (علیه السلام) گرفته شده است که فرمود:
“اگر به آنها سلام کنی، مثل نماز در خانه قدیمی است”
هر کس این دو رکعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویی در خانه کعبه می خواند.
حسن بن مصلح گفت: در دلم گفتم شما این مکان را یک مکان عادی تصور کنید، این مسجد حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) است.
پس به من اشاره کرد که بروم!
وقتی مسافتی را طی کرده بودم، دوباره مرا صدا زدند و گفتند: «در گله جعفر کاشانی یک بزدار هست، این بز را بخر. اگر مردم برای آن هزینه می کنند، با آن پول خرید کنید، در غیر این صورت خودتان هزینه آن را بپردازید. فردا شب این بز را بیاور و اینجا ذبح کن. سپس در روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارک رمضان گوشت این بز را بر بیماران و کسانی که بیماری های صعب العلاج دارند انفاق کنید تا خداوند متعال همه را شفا دهد.
این بز ابلق است. او موهای زیادی دارد. در دو وجه آن هفت علامت سفید و سیاه هر یک برابر یک درهم، یک طرف آن سه علامت و طرف دیگر آن چهار علامت است.
سپس من رفتم. دوباره با من تماس گرفت و گفت: «هفت هفتاد روز است که اینجا هستیم.
حسن بن مزله گفت: به خانه رفتم و تمام شب را تا صبح فکر کردم. نماز صبح را خواندم و نزد علی منظر رفتم و این ماجرا را با او در میان گذاشتم.
دیشب با علی منظر به آنجا رفتیم. سپس فرمود: به خدا سوگند نشانه ای را که امام علیه السلام فرمود در اینجا گذاشته اند و حدود مسجد را با میخ و زنجیر مشخص کرده اند.
سپس نزد سید ابوالحسن الرضا رفتیم. وقتی به خانه اش رسیدیم غلامان و غلامانش گفتند: آیا تو اهل جمکرانی هستی؟ گفتیم: بله. پس گفتند: سید ابوالحسن از صبح زود منتظر توست.
پس وارد شدم و سلام کردم. جواب خوبی داد، خیلی به من احترام گذاشت و من را در موقعیت خوبی قرار داد. قبل از اینکه من صحبت کنم شروع به صحبت کرد و گفت: ای حسن بن مصلح! خواب بودم، شخصی در خواب به من گفت: شخصی به نام حسن بن مصلح در صبح جمکران نزد تو می آید، به گفته او اعتماد کن و سخن او را تأیید کن، زیرا حرف او حرف ماست. هرگز سخنان او را رد نکنید. بیدار شدم و تا این لحظه منتظرت بودم.
حسن بن مصلح ماجرا را به تفصیل به او گفت. سید ابوالحسن دستور داد اسب ها را زین کنند. بالا رفتند عازم روستای (جمکران) شدند.
وقتی به نزدیک روستا رسیدند، جعفر شعبان را دیدند که گلهایش را برای چرای کنار جاده آورده بود. حسن بن مصلح به طرف وسط گله رفت و بزی که از پشت گله من می آمد به طرف او دوید. حسن بن مصلح این بز را گرفت و خواست هزینه آن را بپردازد، جعفر گفت: به خدا سوگند! من تا امروز این بز را ندیده بودم و هرگز در گله ام نبود، مگر امروز که آن را در وسط گله دیدم و حتی اگر بخواهم آن را بگیرم، نشد.
پس این بز را به این مکان آوردند و در آنجا ذبح کردند.
سید ابوالحسن الرضا به این مکان آمد و حسن بن مسلم را احضار کرد و سود زمین را از او گرفت.
سپس وجوهات رحاق را نیز از اهالی آن گرفتند و شروع به ساختن مسجد کردند و سقف مسجد را با چوب پوشانیدند.
سید ابوالحسن الرضا زنجیر و میخ را به قم آورد و در خانه خود نگه داشت. هر بیماری لاعلاجی که به این زنجیرها ساییده شود، درمان می شود.
ابوالحسن الرضا درگذشت و در محله موسویان (خیابان آذر کنونی) به خاک سپرده شد و یکی از فرزندانش بیمار شد. به داخل اتاق رفت و بالای جعبه را گرفت، اما نه زنجیر و نه میخ را پیدا کرد.
منبع شناسي مسجد مقدس جمكران
منابع تأسیس مسجد مقدس جمکران به دستور حضرت صاحب الزمان ارواحنا فداه بر اساس ترتیب زمانی به شرح زیر است:
اولین شخصی که این اسناد را در کتاب خود آورده است، ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه معروف به شیخ صدوق (متوفی 381 ه.ق) است. شرح این مطلب را در کتاب منس الحزین فی معرفت الحق و الیقین آورده است.
با توجه به اینکه ایجاد این مسجد در زمان شیخ صدوق; این اتفاق افتاد و ایشان در قم زندگی کردند. او طبیعتاً تمام جزئیات را مستقیماً از حسن بن مصلح، سید ابوالحسن الرضا و دیگر شاهدان عینی شنیده و نقل کرده است.
کتاب مونس الحزین مانند دهها اثر ارزشمند دیگر شیخ صدوق در طول زمان از بین رفت و به دست ما نرسیده است.
حسن بن محمد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، صاحب کتاب گران سنگ تاریخ قم، داستان این واقعه را از کتاب شیخ صدوق نقل کرده است.
کتاب تاریخ قم در زمان شیخ صدوق در سال 378 هجری قمری در بیست باب تألیف شده است.
حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی در سال 865 هجری قمری آن را به فارسی ترجمه کرد.
متن عربی کتاب به دست مولی محمد باقر مجلسی (متوفی 1110ق) نرسید، اما ترجمه فارسی آن به دست او رسید و احادیث مربوط به قم را در جلد «السماء و آل» نقل کرده است. -عالم».
سید نعمت الله جزایری، صاحب انوار نعمانیه (متوفی 1112 هجری) ترجمه فارسی آن را دید و داستان ایجاد مسجد مقدس جمکران را در نوشته خود کپی کرد.
شاگرد فرزانه علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی (متوفی 1130 هجری قمری) نسخه ای از ترجمه فارسی او را در بیست باب در قم دیده و در مؤلفان گزارش کرده و گفته است که این ترجمه به تاریخ 865 هجری قمری به دستور خواجه فخرالدین ابراهیم به چاپ رسیده است. اجرا شده.
سید امیر محمد اشرف، معاصر و شاگرد علامه مجلسی، صاحب کتاب فدائل السادات (متوفی ۱۱۴۵ق) متن عربی او را دیده و به آن استناد کرده است.
سید محمد بن محمد هاشم رضوی قمی در سال 1179 هجری قمری به درخواست محمد صالح، استاد قمی، کتابی در این زمینه نوشت و آن را خوشت البلدان نامید. این کتاب حاوی احادیث مربوط به شأن قم و تاریخچه ایجاد مسجد مقدس جمکران است.
لازم به ذکر است که آقای محمدعلی کرمانشاهی فرزند وحید بهبهانی (متوفی 1216 هجری قمری) به متن عربی تاریخ قم دسترسی داشته و در حاشیه خود بر کتاب نقد الرجال تفرشی نوشته است. شرح حال «حسن بن مصلی» و خلاصه تاریخ پیدایش مسجد مقدس جمکران به نقل از متن عربی آن.
محقق و شاگرد بی نظیر، میرزا حسین نوری متوفی 1320 هجری قمری، پس از تحقیق فراوان، هشت فصل از ترجمه تاریخ قم را یافت (جناح الماوی، ص 47 و بحار، ج 53، ص 138). 234) و شرح تاریخ پیدایش مسجد مقدس جمکران را بر اساس ترجمه تاریخ قم از روی خط سید نعمت الله جزایری در آثار گرانبهای خود بیان کرده است:
جنه الماوی، چاپ بیروت، دارالمحجة البیضاء، 1412ق، صص. 46-42.
همان، ضمیمه، بحارالأنوار، نشر بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403 هجری قمری، ج 1، ص 138. 53، صص. 230-234.
نجم ثاقب، چاپ تهران، علوم اسلامی، بتا، صص. 212-215.
کلمه طیبه، حکاکی روی سنگ، بمبئی، 1303 هجری قمری، ص. 337.
مستردک الوسائل، چاپ قم، مؤسسه آل البیت: 1407 هجری قمری، ج 1، ص 138. 3، صص 432 و 447.
شرح آن را شیخ محمدعلی کچویی قمی (متوفی 1335 هجری قمری) از کتب مختصر العالمین، نجم ثاقب، کلمه طیبه، در کتاب گرانقدر انوار المشعشعین، مؤسسه تنظیم و نشر آثار قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، 1423 هجری قمری، 1423ق. جلد 441-449 (سنگ نگاره) 1327 هجری قمری، جلد اول، صص. 184-189)، بازگو شده است.
حاج شیخ علی یزدی حائری (متوفی 1333 هجری قمری) در کتاب زم النصیب چاپ بیروت شرق مشرق توضیح داده است. العلمی، 1397 هجری قمری، جلد 2، صص. 58-62 به نقل از محدث نوری از ترجمه تاریخ قم.
همه کسانی که پس از محدث نوری در تاریخ قم کتاب نوشته اند، ماجرای مفصل پیدایش مسجد جمکران را از او نقل کرده اند. شیخ محمدحسن ناصر الشریعه متوفی 1380 ه.ق یکی از این افراد است، در تاریخ قم، چاپ قم، چاپ دارالعلم 1342 شمسی، صص. 147-156.
همه علمای معاصر که در این زمینه کتابی نوشته اند، مانند آیت الله حاج شیخ محمد غروی، در کتاب گران سنگ المختار من کلامات الامام المهدی ۷، چاپ قم ۱۴۱۴ هجری قمری، جلد ۱، صص. 440-448 نیز به این واقعه رجوع شود.
اخیراً در کتب و مستندهای مستقل تاریخچه ایجاد مسجد مقدس جمکران بیان شده است. برای اطلاع بیشتر از آثار ذکر شده به کتابشناسی حضرت مهدی (عج) تحت عناوین فوق مراجعه نمایید.
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مسجد مقدس جمکران نامی آشنا و باصفا برای كسانی است كه روز و شب، با ایمان و اخلاص و علاقه و مودّت و محبّت، امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را می‌خوانند. برای آشنایی بیشتر شیفته‌گان امام زمان با این مكان به معرفی این مكان می‌پردازیم.
واژه مسجد در لغت، اسم مکان و به معنای جایگاه سجده و محل عبادت است و در اصطلاح، مسجد عبادت‌گاه خاص مسلمانان است. و این واژه ۲۸ بار در قرآن کریم ذكر شده است.در روایات و نصوص پیرامون سیره و برخورد اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌بینیم كه آن بزرگواران اهتمام ویژه‌ای به این امر مقدس داشتند حتی به دست خودشان مسجد می‌ساختند و اصحاب را به این امر ترغیب و تشویق می‌كردند.یكی از آن مساجدی كه به دستور امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ساخته شده است، مسجد مقدس جمکران می‌باشد كه دارای اهمیت و جایگاهی بزرگ در میان مردم و طبق اخبار نقل شده امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) از این مسجد و مكان و جایگاه مقدس آن پیش‌گویی كرده است. و شخص امام عصر (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) با بیان جایگاه والای معنوی این سرزمین، شیعیان را به حضور در آن جا و عزیز داشتن آن امر فرمودند.
محمد بن محمد بن هاشم حسینی رضوی كتاب ارزشمندی در پیرامون فضیلت شهر در سال ۱۱۷۹ هـ تألیف كرده است و در این كتاب خبری از وجود مقدس علی (علیه‌السّلام) در رابطه با مسجد جمكران خطاب به فرزند یمانی آورده است كه ما خلاصه آن حدیث را در این جا می‌آوریم و شیخ صدوق در كتاب مونس الحزین از علی (علیه‌السّلام) نقل می‌كند كه فرمود: «ای پسر یمانی، در اوّل ظهور خروج نماید قائم آل‌محمد (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از شهری كه آن را قم می‌گویند و مردم را دعوت كند به حق و همه خلایق از شرق و غرب به آن شهر قصد كنند و اسلام تازه گردد… كه كوه سفید به نزدیك دهی كهن در جنب مسجد است و قصری كهن كه قصر مجوس است و آن را جمکران خوانند كه از زیر یك مناره آن مسجد بیرون آید. پس طبق این حدیث علی (علیه‌السّلام) وجود چنین محلی را در قم و بنای مسجدی در آن را پیش‌بینی كرده است.مسجد مقدس جمكران در ۶ كیلومتری شهر مقدس قم واقع شده و همواره پذیرای زائرینی از نقاط مختلف ایران و جهان می‌باشد.
این مكان مقدس، تحت توجهات خاصه حضرت بقیه الله الاعظم (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قرار دارد و آن حضرت از شیعیان‌شان خواسته‌اند كه به این مكان مقدس روی آورند، چرا كه این مكان، دارای زمین شریفی است و حق تعالی آن را از سرزمین‌های دیگر برگزیده است.
لذا سزاوار است كه زائرین عزیز، از بركات این مكان مقدس، حداكثر استفاده را ببرند و مراقب باشند كه مسائل فرعی توجه‌شان را به خود جلب نكند و خود را در برابر حضرت مهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) حاضر ببینند و از انجام اعمالی كه قلب مبارك آن حضرت را آزرده می‌سازد خودداری كنند.
شایان توجه است كه علما و شیفتگان آن حضرت استفاده‌های فراوان از این مسجد مقدس برده‌اند؛ بنابراین سعی كنید در این مكان مقدس، لحظاتی را با یاد آن عزیز بگذرانید و خالصانه برای ظهور مقدس حضرتش دعا كنید، چرا كه برطرف شدن گرفتاری‌ها تنها با ظهور آقا امكان پذیر است.
شما ای زائران عزیز كه به این محل نورانی مشرف شده‌اید! در نظر داشته باشید كه مسجد مقدس جمكران، احتمالاً محل رفت و آمد امام مهدی (ارواحنا فداه) است و آن حضرت بر اعمال همه ما در این مكان نظارت دارند، لذا به گونه‌ای در این مسجد باشیم كه آقا از ما خشنود شود و الطاف و عنایاتش شامل حالمان گردد.مسجد مقدّس جمکران، روز هفدهم رمضان ۳۷۳ هجری به فرمان حضرت بقیة الله (ارواحنا‌فداه)، در کنار روستای جمکران تاسیس شد، تاریخچه‌ی آن (به طوری که در این نوشتار به تفصیل آمده) به دست شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ هجری) در کتاب مونس الحزین بیان گردیده و کیفیت نماز تحیّت و نماز استغاثه به حضرت بقیة الله (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در ضمن آن آمده است.
آن چه مسلّم است، این است که این مسجد بیش از یک هزار سال پیش به فرمان حضرت بقیة الله (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در بیداری، (نه در خواب) تاسیس گردید و در طول قرون و اعصار، پناهگاه شیعیان و پایگاه منتظران و تجلیگاه حضرت صاحب الزمان (علیه‌السّلام) بوده است.
علامه‌ی بزرگوار، میرزا حسین نوری، (متوفّای ۱۳۲۰ هجری) در کتاب ارزشمند نجم الثاقب (که به فرمان میرزای بزرگ، آن را تالیف کرد و میرزای شیرازی، در تقریظ خود، از آن ستایش فراوان کرد و نوشت: برای تصحیح عقیده‌ی خود، به این کتاب مراجعه کنند تا از لمعانِ انوار هدایت‌اش، به سر منزل یقین و ایمان برسند.) تاریخچه‌ی تاسیس مسجد مقدس جمکران به شرح زیر آورده است.
شیخ فاضل، حسن بن محمّد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، در کتاب تاریخ قم از کتابِ مونس الحزین فی معرفة الحقّ و الیقین (از تالیفات شیخ صدوق) بنای مسجد جمکران را به این عبارت نقل کرده است.
5.1 – ملاقات حسن بن مصلح با امام
شیخ عفیف صالح حسن بن مُثله‌ی جمکرانی می‌گوید: شب سه‌شنبه، هفدهم ماه مبارک رمضان ۳۷۳ هجری، در سرایِ خود خفته بودم که جماعتی به درِ سرای من آمدند، نصفی از شب گذشته بود، مرا بیدار کردند و گفتند: «برخیز و امر امام محمّد مهدی صاحب الزّمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، را اجابت کن که ترا می‌خواند.»
حسن بن مثله می‌گوید: «من، برخاستم و آماده شدم»، چون به درِ سرای رسیدم، جماعتی از بزرگان را دیدم، سلام کرد، جواب دادند و خوش‌آمد گفتند و مرا به آن جایگاه که اکنون مسجد (جمکران) است، آوردند.»
چون نیک نگاه کردم، دیدم تختی نهاده و فرشی نیکو بر آن تخت گسترده و بالش‌های نیکو نهاده و جوانی سی‌ساله، بر روی تخت، بر چهار بالش، تکیه کرده، پیرمردی در مقابل او نشسته، کتابی در دست گرفته، بر آن جوان می‌خواند.
بیش از شصت مرد که برخی جامه‌ی سفید و برخی جامه‌ی سبز بر تن داشتند، بر گرد او روی زمین نماز می‌خواندند.
5.2 – اتصال زمینی در حسن بن مسلم
آن پیرمرد که حضرت خضر (علیه‌السّلام) بود، مرا نشاند و حضرت امام (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مرا به نام خود خواند و فرمود: «برو به حسن بن مسلم بگو: «تو، چند سال است که این زمین را عمارت می‌کنی و ما خراب می‌کنیم، پنج سال زراعت کردی و امسال دیگر باره شروع کردی، عمارت می‌کنی، رخصت نیست که تو دیگر در این زمین زراعت کنی، باید هر چه از این زمین منفعت برده‌ای، برگردانی تا رد این موضع مسجد بنا کنند.»
به حسن بن مسلم بگو: «این جا، زمین شریفی است و حق تعالی این زمین را از زمین‌های دیگربرگزیده و شریف کرده است، تو آن را گرفته به زمین خود ملحق کرده‌ای! خداوند، دو پسر جوان از تو گرفت و هنوز هم متنبّه نشده‌ای! اگر از این کار بر حذر نشوی، نقمت خداوند، از ناحیه‌ای که گمان نمی‌بری بر تو فرو می‌ریزد.»
حسن بن مثله عرض کرد: «سیّد و مولای من! مرا در این باره، نشانی لازم است؛ زیرا، مردم، سخن مرا بدون نشانه و دلیل نمی‌پذیرند.»
امام (علیه‌السّلام) فرمود: «تو برو رسالت خود را انجام بده، ما، در اینجا، علامتی می‌گذاریم که گواه گفتار تو باشد، برو به نزد سیّد ابوالحسن، و بگو تا برخیزد و بیاید و آن مرد را بیاورد و منفعت چند ساله را از او بگیرد و به دیگران دهد تا بنای مسجد بنهند، و باقی وجوه را از رهق در ناحیه‌ی اردهال که ملک ما است، بیاورد، و مسجد را تمام کند، و نصفِ رهق را بر این مسجد وقف کردیم که هر ساله وجوه آن را بیاورند و صرف عمارت مسجد کنند.
5.3 – امر به نماز در مسجد
مردم را بگو تا به این موضع رغبت کنند و عزیز بدارند و چهار رکعت نماز در این جا بگذارند: دو رکعت نماز تحیّت مسجد، در هر رکعتی، یک بار سوره‌ی حمد و هفت بار سوره‌ی قل هو الله احد (بخوانند) و تسبیح رکوع و سجود را، هفت بار بگویند.
5.4 – امام زمان را به نماز امر کنید
و دو رکعت نماز صاحب الزمان بگذارند، بر این نسق که در (هنگام خواندن سوره‌ی) حمد چون به «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» برسند، آن را صد بار بگویند، و بعد از آن، فاتحه را تا آخر بخوانند، رکعت دوم را نیز به همین طریق انجام دهند، تسبیح رکوع و سجود را نیز هفت بار بگویند، هنگامی که نماز تمام شد، تهلیل (یعنی، لا اله الاّ الله) بگویند و تسبیح فاطمه‌ی زهرا (علیها‌السّلام) را بگویند، آن گاه سر بر سجده نهاده، صد بار صلوات بر پیغمبر و آل‌اش (صلوات‌الله‌علیهم) بفرستند.»
و این نقل، از لفظ مبارک امام (علیه‌السّلام) است که فرمود: «فَمَنْ صَلاّهُما، فَکَاَنَما صَلّی فِی الْبَیْتِ الْعَتیقِ؛ هر کس، این دو رکعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویی در خانه‌ی کعبه آن را خوانده است.»
حسن بن مثله می‌گوید: «در دل خود گفتم که تو این جا را یک زمین عادی خیال می‌کنی، اینجا مسجد حضرت صاحب الزمان (علیه‌السّلام) است.»
5.5 – امر به قربانی در مسجد
پس آن حضرت به من اشاره کردند که برو! چون مقداری راه پیمودم، بار دیگر مرا صدا کردند و فرمودند: «در گلّه‌ی جعفر کاشانی (چوپان) بُزی است، باید آن بز را بخری، اگر مردم پول‌اش را دادند، با پول آنان خریداری کن، و گرنه پول‌اش را خودت پرداخت کن، فردا شب آن بز را بیاور و در این موضع ذبح کن، آن گاه روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارک رمضان، گوشت آن بز را بر بیماران و کسانی که مرض صعب العلاج دارند، انفاق کن که حق تعالی همه را شفا دهد.
آن بز، ابلق است، موهای بسیار دارد، هفت نشان سفید و سیاه، هر یک به‌اندازه‌ی یک درهم، در دو طرف آن است که سه نشان در یک طرف و چهار نشان در طرف دیگر آن است.»
آنگاه به راه افتادم، یک بار دیگر مرا فرا خواند و فرمود: «هفت روز یا هفتاد روز در این محل اقامت کن.»
حسن بن مثله می‌گوید: «من، به خانه رفتم و همه‌ی شب را در اندیشه بودم تا صبح طلوع کرد، نماز صبح خواندم و به نزد علی منذر رفتم و آن داستان را با او در میان نهادم.
همراه علی منذر، به جایگاه دیشب رفتیم، پس او گفت: «به خدا سوگند که نشان و علامتی که امام (علیه‌السّلام) فرموده بود، این جا نهاده است و آن، این که حدود مسجد، با میخ‌ها و زنجیز‌ها مشخّص شده است.»
5.6 – خواب سید ابوالحسن الرضا
آنگاه به نزد سیّد ابوالحسن الرّضا رفتیم.چون به سرای وی رسیدیم، غلامان و خادمان ایشان گفتند: «شما از جمکران هستید؟» گفتیم: «آری». پس گفتند: «از اوّل بامداد، سیّد ابوالحسن در انتظار شما است.»
پس وارد شدم و سلام گفتم، جواب نیکو داد و بسیار احترام کرد و مرا در جای نیکو نشانید، پیش از آن که من سخن بگویم، او سخن آغاز کرد و گفت: «ای حسن بن مثله! من خوابیده بودم، شخصی در عالم رؤیا به من گفت: «شخصی به نام حسن بن مثله، بامدادان، از جمکران پیش تو خواهد آمد، آن چه بگوید، اعتماد کن و گفتارش را تصدیق کن که سخن او، سخن ما است، هرگز، سخن او را ردّ نکن.» از خواب بیدار شدم و تا این ساعت در انتظار تو بودم.
حسن بن مثله، داستان را مشروحاً برای او نقل کرد، سیّد ابوالحسن، دستور داد بر اسب‌ها زین نهادند، سوار شدند، به سوی دِه (جمکران) رهسپار گردیدند.
چون به نزدیک دِه رسیدند، جعفر شبان را دیدند که گله‌اش را در کنار راه به چرا آورده بود، حسن بن مثله، به میان گلّه رفت، آن بز که از پشت سرِ گلّه می‌آمد، به سویش دوید، حسن بن مثله، آن بز را گرفت و خواست پولش را پرداخت کند که جعفر گفت: «به خدا سوگند! تا به امروز، من این بز را ندیده بودم و هرگز در گلّه‌ی من نبود، جز امروز که در میان گلّه آن را دیدم و هر چند خواستم که آن را بگیرم، میسر نشد.»
پس آن بز را به جایگاه آوردند و در آن جا سر بریدند.
5.7 – ساخت مسجد جمکران
سیّد ابوالحسن الرّضا به آن محلّ معهود آمد و حسن بن مسلم را احضار کرد و منافع زمین را از او گرفت، آنگاه وجوه رهق را نیز از اهالی آن جا گرفتند و به ساختمان مسجد پرداخت و سقف مسجد را با چوب پوشانیدند.
سیّد ابوالحسن الرّضا، زنجیرها و میخ‌ها را به قم آورد و در خانه‌ی خود نگهداری کرد، هر بیمار صعب العلاجی که خود را به این زنجیرها می‌مالید، در حال، شفا می‌یافت.
ابوالحسن محمّد بن حیدر گفت: «به طور مستفیض شنیدم، پس از آن که سیّد ابوالحسن الرّضا وفات کرد و در محلّه‌ی موسویان (خیابان آذر فعلی) مدفون شد، یکی از فرزندانش بیمار گردید، داخل اطاق شده سرِ صندوق را برداشت زنجیرها و میخ‌ها را نیافت.» مسجد مقدس جمكران از دیدگاه علمای بزرگ شیعه و مؤلفین گرانقدر و مبلغین بلند آوازه و بندگان وارسته پروردگار موقعیت ممتازی داشته و همواره ملجأ و پناه آنان به هنگام احساس نیاز به دستگیری در رسیدن به كمالات و حل مشكلات به شمار می‌رفته است.
عارف بزرگوار و معلم اخلاق حضرت آیت الله بهاء الدینی می‌فرمودند: هر مشكلی كه برای حوزه علمیه قم و مؤسس محترمش آیت الله حائری پیش می‌آمد با مشرف شدن به مسجد مقدس جمكران برطرف می‌گردید.
مراجع بزرگ تقلید به این پایگاه عظیم تشیع و مركز انوار ولایت اهتمام ویژه مبذول می‌داشتند و چه بسا فاصله ۶ كیلومتری را با پای پیاده همراه با قلبی آكنده از ایمان و ارادت به ولی الله اعظم، طی می‌كردند.
آیات عظام حاج سید محمد تقی خوانساری، محمد علی اراکی، مرتضی حائری، مرعشی نجفی، محمد تقی بهجت، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی و… خاطراتی از عنایت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به این مكان مقدس و قداست آن دارند.
آیت الله مرعشی نجفی می‌گویند: حقیر خودم مكرر كراماتی در آن جا «مسجد جمكران» مشاهده كردم، چهل شب چهارشنبه مكرر موفق شدم كه در آن مسجد بیتوته كنم و جای تردید نیست كه از امكنه‌ای كه مورد توجه و منزول برکات الهی است این مسجد است.
آیت الله بروجردی فرمودند: اگر موفق بشوم، در قم دو كار بزرگ انجام خواهم داد. اوّل این كه: راه مسجد جمكران را باز خواهم كرد و دوّم این كه بیمارستانی در شهر قم بنا خواهم نمود.
مقام معظم رهبری می‌فرمایند: مسجد جمكران گنجینه فناناپذیر شیعه می‌باشد و باید از آن بهره‌مند شویم.
در این مسجد مقدس كرامات بزرگی دیده شده كه مجال تعریف آن نیست و همه این كرامات در واحد كرامات مسجد مقدس جمكران به ثبت رسیده است.منابع تاسیس مسجد مقدّس جمکران به فرمان حضرت صاحب الزّمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) بر اساس تسلسل زمانی، به شرح زیر است:
۱ـ نخستین کسی که این داستان را در کتاب خود آورده، ابوجعفر محمّد بن علی بن بابویه، مشهور به شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ هجری) است، ایشان، مشروح آن را در کتاب مونس الحزین فی معرفة الحق و الیقین درج کرده است.
با توجّه به این که تاسیس این مسجد در عصر شیخ صدوق (رحمه‌الله) واقع شده، و ایشان در قم زندگی می‌کرد، طبعاً، همه‌ی جزئیات آن را بدون واسطه از حسن بن مثله، و سید ابوالحسن الرضا و دیگر شاهدان عینی، شنیده و نقل کرده است.
کتاب مونس الحزین، همانند دهها اثر گرانبهای دیگر شیخ صدوق، در طول زمان، از بین رفته و به دست ما نرسیده است.
۲ـ حسن بن محمّد بن حسن قمی ، معاصر شیخ صدوق، صاحب کتاب گران سنگ تاریخ قم، شرح آن واقعه را از کتاب شیخ صدوق نقل کرده است.
کتاب تاریخ قم در عصر شیخ صدوق، به سال ۳۷۸ هجری، در بیست باب به رشته‌ی تحریر درآمده است.
۳ـ حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی، به سال ۸۶۵ هجری آن را به فارسی ترجمه کرده است.
۴ـ متن عربی کتاب، به دست مولی محمّد باقر مجلسی، (متوفّای ۱۱۰ هجری) نرسیده، ولی ترجمه‌ی فارسی آن به دست ایشان رسیده و احادیث مربوط به قم را در جلد السّماء و العالم از آن روایت کرده است.
۵ـ سید نعمت الله جزائری، صاحب انوار نعمانیّه (متوفّای ۱۱۱۲ هجری) ترجمه‌ی فارسی آن را دیده و داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را با خوط خود، از آن استنساخ کرده است.
۶ـ شاگرد فرزانه‌ی علّامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی، (متوفای ۱۱۳۰ هجری) نسخه‌ای از ترجمه‌ی فارسی آن در بیست باب، در قم مشاهده کرده و گزارش آن را در تالیف گرانبهای خود آورده و تصریح کرده است که این ترجمه، به سال ۸۶۵ هجری، به دستور خواجه فخر الدین ابراهیم، انجام یافته است.
۷ـ سیّد امیر محمّد اشرف، معاصر و شاگرد علاّمه مجلسی، صاحب کتاب فضائل السّادات (متوفّای ۱۱۴۵ هجری) متن عربی آن را دیده و از آن نقل کرده است.
۸ـ سیّد محمّد بن محمّد بن هاشم رضوی قمی، به سال ۱۱۷۹ هجری، بنا به خواهش محمد صالح معلم قمی، کتابی در این رابطه تالیف کرده و آن را خلاصة البلدان نام نهاده است، این کتاب، احادیث مربوط به شرافت قم و تاریخچه‌ی تاسیس مسجد مقدّس جمکران را در بر دارد.
۹ـ شایسته‌ی تامّل است که آقا محمّد‌علی کرمانشاهی، فرزند وحید بهبهانی، (متوفّای ۱۲۱۶ هجری) به متن عربی تاریخ قم دسترسی داشته و در حاشیه‌ی خود بر کتاب نقد الرجال تفرشی، شرح حال «حسن بن مثله» و خلاصه‌ی داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را به نقل از متن عربی آن آورده است.
۱۰ـ محقّق و متتبّع بی‌نظیر، میرزا حسین نوری، متوفّای ۱۳۲۰ هجری، پس از جست‌و‌جوی فراوان، به هشت باب از ترجمه‌ی تاریخ قم دست یافته و مشروح داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را از ترجمه‌ی تاریخ قم، از روی دست خط سیّد نعمت الله جزائری، در آثار ارزشمند خود آورده است:
۱ـ جنة المأوی، چاپ بيروت، دار المحجّة البيضاء، ۱۴۱۲ هجري، ص۴۲ـ۴۶.
۲ـ جنة المأوي، مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۲۳۰ـ۲۳۴، چاپ بيروت، مؤسسة الوفاء ۱۴۰۳ هجري.
۳ـ نجم الثاقب، چاپ تهران، علميه‌ي اسلاميه، بي‌تا، ص۲۱۲ـ۲۱۵.
۴ـ کلمه‌ی طیبه، چاپ سنگي، بمبئي، ۱۳۰۳ هجري، ص۳۳۷.
۵ـ مستدرک الوسائل، چاپ قم، مؤسسه‌ي آل‌البيت (عليهم‌السّلام)،۱۴۰۷ هجري، ج۳، ص۴۳۲ و ۴۴۷. (۱) انوار المشعشعین.
(۲) حسین نوری، نجم الثاقب.
(۳) ناصر الشریعه، تاریخ قم.
(۴) سید جعفر میر عظیمی، جمکران، تجلیگاه صاحب الزمان.سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تاریخچه‌ی مسجد مقدس جمکران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۰۳.
