چرا به عبیدالله ابن مرجانه میگویند
ابن مرجانه کیست؟
عبیدالله بن زیاد بن ابیه معروف به ابن مرجانه و ابن زیاد با نام کامل «ابو حفص عبیدالله بن زیاد بن ابیه» از خادمی به نام مرجانه به دنیا آمد. به همین دلیل است که برخی ابن زیاد را به طعنه به مادرش نسبت می دهند و «ابن مرجانه» را می خوانند که اشاره به اتهام نجاست ولادت عبیدالله دارد، زیرا در برخی منابع به بد نامی و زنای مرجانه اشاره شده و زیر آن خط کشیده شده است. ابن مرجانه از فرماندهان مشهور اموی و از عوامل اصلی شهادت حسین بن علی و یاران باوفایش بود. در واقع عبیدالله بن زیاد یکی از سرداران معروف اموی بود که در سال 54 هجری قمری توسط معاویه به حکومت خراسان منصوب شد و در سال 56 هجری قمری از آن عزل و به حکومت بصره منصوب شد. بر اساس روایات معتبر تاریخی، عبیدالله بن زیاد، پیش از حرکت مسلم بن عقیل به کوفه، والی بصره بود و پس از آن، امام حسین (ع) به کوفه حرکت کرد و یزید در سال 60 هجری بعد از آن حضرت را به جای او منتقل کرد. اختلالات کوفه با حفظ سمت خود در بصره، او را به امارت شهر کوفه منصوب کرد و مأموریت سرکوب قیام امام حسین (ع) را به او سپرد.
پس از این دستور یزید، عبیدالله بن زیاد به «بکر بن حمران احمری» دستور داد تا مسلم بن عقیل را در کوفه دستگیر و بکشد، سپس دستور کشتن حسین بن علی و یارانش و دستگیری خانواده اش به عمر بن سعد داده شد. که فرمانده سپاه کوفه در کربلا بود. پس از مرگ یزید، ابن زیاد مدعی خلافت شد و مردم بصره و کوفه را به بیعت فرا خواند، اما کوفیان توسل او را نپذیرفتند و او را از شهر بیرون کردند. سپس از ترس انتقام گریخت و مدتی به شام رفت و همراه با جنبش توابین وظیفه سرکوب توابین را بر عهده گرفت.
ابن زیاد در سال 65 هجری قمری با لشکری به جنگ سلیمان بن صرد خزاعی رفت و با او در عین الورده جنگید و سرانجام این ابن مرجانه بود که در سال 65 هجری موفق به سرکوب قیام توابین شد. تا اینکه سرانجام در یکی از درگیری ها با سپاه ابراهیم بن مالک اشتر نخعی در سال 67 هجری قمری، او و عده ای از یارانش کشته شدند و بقیه لشکریانش پراکنده شدند. پس از مرگ ابن زیاد، سر ابن زیاد را نزد مختار (ابو عبید ثقفی) بردند. مختار نیز آن را برای محمد حنفیه فرستاد و (به روایتی امام سجاد (علیه السلام) فرزند حسین بن علی است).
لعن و نفرین ابن مرجانه
ابن مرجانه به دلیل نقشی که در واقعه کربلا داشت یکی از منفورترین شخصیت ها در نزد شیعیان است و علاوه بر این رشید هجری از یاران علی بن ابی. طالب نیز به دستور ابن مرجانه کشته شد. ابن مرجانه از جمله کسانی است که در روضه های مختلف عاشورا مورد لعن و نفرین قرار گرفتند، مانند:
«لعنة الله بن مرجانه»
و در جای دیگر: «و لعنت الله عبیدالله بن زیاد است».
پدر ابن مرجانه که بود؟
پدر ابن مرجانه شخصی به نام «زیاد بن ابیه» از فرماندهان و فرمانروایان جنگی عرب بود. مادربزرگ پدری ابن مرجانه (مادر زیاد بن ابیه)، صومیه، خدمتکار ایرانی یا هندی حارث بن کلده، پزشک معروفی بود و با مردان زیادی ارتباط داشت. بنابراین جد واقعی ابن مرجانه ناشناخته بود و به همین دلیل پدرش را زیاد بن ابیه به معنای پسر پدرش یا زیاد بن امه به معنای زیاد بن ابیه پسر مادرش نامیدند. البته علاوه بر اینها به «زیاد بن صومیه» و «زیاد بن عاص» نیز معروف بود. البته برخی غلام رومی را پدر زیاد بن ابیه می دانستند.
هر چند در زمان عمر ابوسفیان، زیاد بن ابیه (پدر ابن مرجانه) را فرزند خود می دانست، اما علی بن ابی طالب از او به خاطر این گفته انتقاد کرد. در سال ۶۵۹ میلادی (۳۹ ماه قمری)، علی بن ابی طالب، خلیفه چهارم، «زیاد بن ابیه» را به مأموریت جنگی به استخار ایران فرستاد و سپس حکومت فارس و کرمان را برگزید. پس از مرگ علی بن ابی طالب، معاویه بن ابی سفیان با حسن بن علی پیمان صلح امضا کرد و پس از تحکیم پایه های خلافت معاویه، مغیره بن شعبه را به دمشق دعوت کرد. معاویه زیاد را به دربار دمشق کشاند و او را برادر خود خواند و اعلام کرد که سمیه مادر زیاد در زمان جاهلیت با ابوسفیان همبستر شده و زیاد پسر ابوسفیان است و در سال 44 هجری قمری حکومت کوفه را سپرد. و بصره به زیاد. در سال 671 میلادی، زیاد موفق به فتح مرو شد تا اینکه زیاد در سال 673 میلادی درگذشت و عبیدالله بن زیاد به عنوان جانشین وی انتخاب شد.
در برخی روایات تاریخی آمده است که ابن زیاد (آن مرجانه) بسیار خشن، بی رحم و بی پروا بود و برخی از شرح حال نویسان او را «جبار» نامیده اند. همانطور که اشاره کردند، او خشونت باورنکردنی در سرکوب خوارج در بصره از خود نشان داد. این ویژگی عبیدالله او را قادر ساخت تا در فتوحات جنگ با غیر مسلمانان موفق شود.
بیایید در موج باز بخوانیم:
منظور از مجموع این دو جمله این است که عبیدالله فرزند زیاد و پسر مرجانه است، یعنی نام پدر و مادر خود را آورده است. اگرچه عبیدالله بن زیاد از قبیله اموی و خاندان زیاد بود و لعنت بر آنان بود، لعنت بر او بود، اما به دلیل نقش مهم و کلیدی او در قتل امام حسین (ع) و یارانش. و همچنین ریشه فاسد پدری و مادری او علاوه بر ذکر نام او، نام پدر زناکارش (= زیاد) و نام مادر زناکارش ذکر شده است تا یکی از علل اعمال بد او روشن شود. ، که پلیدی نسبی و خانوادگی اوست.
و این که در چنین مواردی چند اسم یا صفت با واو عطف می شود، امری رایج است که غالباً دیده می شود، چنان که در ابتدای این زیارت در سلام بر امام حسین (ع) می بینیم [1].
[1] السلام علیک یا ابن امیرالمؤمنین و ابن سیّد الواسیع، هر چند سید الواسیع همان امیرالمؤمنین است که به واو عطف می شود.
عبیدالله بن زیاد بن ابیه معروف به ابن زیاد (28 هجری قمری – 67 هجری قمری) از فرماندهان مشهور اموی و عامل اصلی قتل حسین بن علی و یارانش بود. او از خدمتکاری به نام مرجانه به دنیا آمد. برخی به طعنه ابن زیاد را به مادرش نسبت داده و او را «ابن مرجانه» نامیده اند و اشاره به نجاست ولادت عبیدالله کرده اند.
پدرش زیاد بن ابیه از فرماندهان و رهبران اموی بود; که به ظلم و بی رحمی در سرکوب شورش ها در مناطق اسلامی مشهور است. در نسب زیاد بن ابیه نیز اختلاف است و معلوم نیست پدرش کیست. به همین دلیل او را ابن ابیه (منظور پسر پدرش) نامیدند. گفته اند ابن زیاد بسیار خشن، بی رحم و بی پروا بود و برخی از شرح حال نویسان او را «جبار» نامیده اند. همانطور که اشاره کردند، او خشونت باورنکردنی در سرکوب خوارج در بصره از خود نشان داد.
عبیدالله والی بصره بود و یزید پس از آشوب اوضاع کوفه در سال 60 هجری او را امارت این شهر نامید و سرکوب قیام حسین را به او سپرد. در سال 65 هجری قمری نیز قیام توابین در عراق را سرکوب کرد. عبیدالله بن زیاد به دلیل نقش داشتن در حادثه کربلا، یکی از منفورترین شخصیت های شیعیان است. وی از سرداران معروف اموی بود که در سال ۵۴ هجری قمری توسط معاویه ۸۵۸۵۸۵۱ به حکومت خراسان منصوب شد و در سال ۵۶ هجری قمری به حکومت بصره خلع شد. علاوه بر این، عبیدالله بن زیاد شورش خوارج را در بصره با خشونت فراوان سرکوب کرد.[1]
