چرا به رسانه احتیاج داریم

درباره تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی بر کودکان و نوجوانان بیشتر بدانید:

اینستاگرام بدترین تاثیر را بر سلامت روان جوانان دارد.

آیا شبکه های اجتماعی باعث افسردگی در کودکان می شود؟

آیا ما حتی می دانیم که در شبکه های اجتماعی چه می کنیم و زندگی خود را با چه کسانی مقایسه می کنیم؟

چرا افراد مشهور را در اینستاگرام دنبال می کنیم؟

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم ، هر روز بر تردد کاربران مشتاق فضای مجازی و اینترنت افزوده می شود. این فضا به دلیل در دسترس بودن در تمام مناطق کشور و همچنین گستردگی کاربران، پدیده ای جهانی محسوب می شود.

این فرآیند ارتباطی هم اثرات مثبت و هم منفی دارد. یکی از اثرات فضای مجازی به ویژه در جوامع در حال گذار مانند ایران، بحران هویت است. بحران های هویت می تواند انواع مختلفی داشته باشد و می تواند فردی، جمعی، قومی، ملی و مذهبی باشد.

طبق بررسی های انجام شده در بین نسل های اول، دوم و سوم انقلاب، نسل سومی است که بیشترین کاربر اینترنت را دارد و همچنین این نسل بیشترین آسیب های ناشی از فضای مجازی و رسانه های جدید را دارد. رسانه‌های جدید موجب تغییرات در نهادهای هویت‌ساز هستند و فضای مجازی نیز عوامل حس‌ساز هویت را تغییر می‌دهد.

مسئله هویت در متون علوم اجتماعی به اشکال مختلف مطرح شده است. کارشناسان شاخه های مختلف علوم اجتماعی در مورد تحول کیفیت انسان، تغییر هویت فردی، بحران شخصیت انسان در عصر صنعتی یا هویت انسانی و… بحث کردند.

هویت چیست؟

کلمه هویت در فرهنگ لغت آکسفورد به عنوان “ویژگی ها، احساسات و باورهایی که افراد را از یکدیگر متمایز می کند” تعریف شده است. لغت نامه های دیگر از «هویت» به عنوان شرط لازم برای فردی خاص بودن یاد کرده اند و برخلاف این تعاریف، هویت در بحث های پست مدرن با تسامح بیشتری تعریف شده است.

«استوارت هال»، یکی از پست مدرنیست های برجسته، معتقد است که «هویت ها دلبستگی های موقت و گذرا هستند که ما را به کنش های پراکنده سوق می دهند». این تعریف به این معنی است که در واقعیت نمی توان از هویت های ثابت صحبت کرد (صوفی، 2015).

درک هویت مستلزم توجه به دو معنای اصلی آن است: معنای اول بیانگر مفهوم «شباهت مطلق» و معنای دیگر به مفهوم «تمایز» اشاره دارد. آنچه هویت افراد و جوامع را تشکیل می دهد اغلب درک تفاوت ها و تمایزات بین ما و دیگران است. آلن تورن معتقد است: «فرایند شناسایی متضمن تعامل بین سه قطب به هم پیوسته کلیت، هویت و تقابل است. هویت یک جنبش در چارچوب یک میدان اجتماعی و کنشی در تقابل با دیگری شکل می گیرد. (اشرف نظری، 1387، ص 18) یا هویت، پاسخ به پرسش «من کیستم؟» یا “ما کی هستیم؟” شرق هویت رابطه فرد و جامعه است. تحلیل هویت اجتماعی و فردی به هم مرتبط است (عاملی، 1387).

«آنتونی گیدنز» به بررسی رابطه هویت شخصی، مدرنیته و جهانی شدن در حوزه هویت می پردازد. وی معتقد است: «تغییر هویت شخصی و پدیده جهانی شدن اخیراً دو قطب دیالکتیکی محلی و جهانی را تشکیل داده است، به طوری که حتی تغییرات در جنبه های بسیار خصوصی زندگی شخصی با تماس های اجتماعی بسیار گسترده است. » در واقع، سطح و ابعاد فاصله فضا-زمان در عصر مدرن کنونی به حدی از گسترش رسیده است که برای اولین بار در تاریخ بشر، خود و جامعه در یک محیط جهانی با یکدیگر تعامل دارند. به عبارت دیگر، «عوامل مختلفی بر رابطه بین هویت فردی و نهادهای اجتماعی تأثیر می گذارد. این “بازتاب” دوران مدرن تا اعماق خود شخص گسترش می یابد. (گیدنز، 1378)

هویت یک فرد چیزی نیست که در نتیجه کنش‌های اجتماعی مداوم به او اختصاص داده شود، بلکه چیزی است که فرد باید به طور مداوم و روزانه آن را در فعالیت‌های تأملی خود ایجاد و حفظ کند.

گیدنز معتقد است که «انسان خود در تعامل با دیگران است که هویت او را می‌سازد و مدام آن را در طول زندگی تغییر می‌دهد. خود مفهومی انفعالی نیست که تنها تحت تأثیر عوامل بیرونی شکل بگیرد، بلکه ناشی از تعامل درون و بیرون است. علاوه بر این، هویت تفویض نمی شود، بلکه باید توسط خود فرد ایجاد شود.

به گفته آنتونی گیدنز و بسیاری دیگر از نظریه پردازان اجتماعی، هویت انسان معاصر ویژگی بازتابی پیدا کرده است. انعکاس هویت به معنای سیال بودن هویت و تغییر آن ناشی از تحول شرایط فرهنگی و اجتماعی و ظهور دانش، دانش جدید و به‌ویژه فناوری‌ها و رسانه‌های ارتباطی است. به عبارت دیگر، گیدنز معتقد است که «در دنیای مدرن، رسانه ها درک روابط ما را تغییر می دهند. افکار اطلاع رسانی که رسانه ها در جامعه گسترش می دهند، نه تنها بازتابی از دنیای اجتماعی است، بلکه یکی از نیروهای مهم در شکل گیری جهان اجتماعی و هویت اجتماعی رسانه هاست.

«مانوئل کاستلز» یکی از متفکران اخیر جامعه شناسی نیز معتقد است که «در زمانه کنونی هویت منبع اصلی معنا و تجربه برای مردم باقی مانده است». وی با تأکید بر اینکه هویت سازنده و سازمان‌دهنده معناست، معتقد است: «در دنیای امروز، شکل‌گیری هویت، به‌ویژه هویت‌های جمعی در صحنه جهانی، نتیجه جهانی‌شدن و انتشار رسانه‌های جمعی است. (کاستلز، 1380، ص 113)

می‌توان گفت هویت‌ها معانی کلیدی هستند که ذهنیت افراد را شکل می‌دهند و افراد از طریق آنها نسبت به رویدادها و تحولات محیط زندگی خود حساس می‌شوند. مردم به دیگران می گویند که هستند و مهمتر از آن، به خودشان می گویند که هستند، و سپس سعی می کنند همانطور که فکر می کنند و باید رفتار کنند. در دنیای امروز، این رسانه ها هستند که بخش قابل توجهی از این معانی را در ذهن مردم بازنمایی می کنند (زارع شاه آبادی، ابراهیم آبادی، 1398).

تاریخ هویت ایرانی

مفهوم «هویت ایرانی» یکی از مفاهیمی است که پس از مواجهه ایران با مدرنیته و تاریخ جدید در جغرافیای ذهنی ایرانیان شکل گرفت. بنابراین در بررسی و شناخت هویت ایرانی باید این تنوع قومیتی و فرهنگی را در نظر گرفت:

– در دوران صفویه هویت ایرانی-اسلامی تقویت شد.

– در دوران رضاخان، حرکت ایران به سمت ادغام در نظام جهانی شتاب گرفت. این موضوع باعث شد تا رضاخان تسلیم فشارهای ساختاری شود و نتیجه آن چیزی شد که می توان آن را «دولت مدرن» نامید. مشخصه‌های این دولت مدرن، مرزهای مشخص جغرافیایی، حکومت واحد مستقل، بوروکراسی گسترده و ارتش بود. او در زمان خود پروژه همگن سازی هویت را گسترش داد که بر فرهنگ باستانی ایران تأکید ویژه داشت و عنصر اصلی «اسلامی» هویت ایرانی به حاشیه رانده شد (نصرتی، 1386).

– دوران انقلاب اسلامی زمینه پیدایش هویت شیعه-اسلامی مبتنی بر رویکرد جمعی به مذهب را ایجاد کرد که بیانگر اعتماد عمیق به مبانی مذهب شیعه است. بهترین عنوانی که می توان به کل این جریان داد، «تجدید سیاسی» دین در مکتب شیعه است که بر اساس آن دین در قالب «اراده جمعی» به نوعی هویت مردم را تضمین می کند. می تواند دین را به عنوان یک نیروی انقلابی احیا کند (اشرف نظری، 1387، ص 17).

“در واقع، یک هسته و جوهره به نام خود واقعی برای هویت وجود دارد که سازگار است و تقریباً بدون تغییر در طول زندگی باقی می ماند.” (Marshall, 1998) از آنجایی که هویت دارای ابعاد و درجات مختلف «ساخت» است، مدل شکل‌گیری هویت ایرانی نیز چند متغیره است. در ایران با توجه به شکل گیری قدرت سیاسی و موقعیت خاص ایران و نیز تنوع قومیتی و فرهنگی آن، هویت ایرانی را می توان چهار بخش دانست:

– هویت ملی

– هویت مذهبی

– هویت قومی

– هویت جهانی شده (حاجیانی، 1395)

هویت و رسانه

برخی از صاحب نظران مانند «کازینو» نقش رسانه ها را در تثبیت ارزش ها و باورهای موجود می دانند، اما برخی دیگر مانند «لرنر» و «راجرز» از نظریه پردازان مکتب توسعه، رسانه را «موتور توسعه» می دانند. . دگرگونی ارزش ها، باورها و فرهنگ افراد جامعه. (شمحمدی، 1391)

این پرسش را می توان به مسئله هویت نیز تعمیم داد; این بدان معناست که نقش رسانه ها در هویت سازی دارای دو بعد مثبت و منفی است. در واقع می توانند عامل تحکیم و تحکیم هویت های فردی و جمعی موجود باشند و با ریختن ایده ها، باورها و نوآوری های جدید عامل و ناقل بحران های هویتی باشند.

اکثریت مخاطبان اصلی رسانه در سراسر جهان از جمله در ایران را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، چرا که مدرنیته و پذیرش تغییر در میان نوجوانان و جوانان بیشتر از سایر مخاطبان رسانه قابل مشاهده است. این موضوع اهمیت رسانه های ارتباط جمعی و تعاملی جدید را در شکل گیری هویت یا بحران هویت و ایجاد شکاف هویتی برجسته می کند. در جامعه اطلاعاتی امروزی، رسانه ها با ویژگی هایی مانند فراملی بودن و حذف فواصل جغرافیایی، پیام های خود را در صحنه جهانی پخش و تکثیر می کنند و در نتیجه هویت فرهنگی و اجتماعی بسیاری از ملت های اطراف را به چالش می کشند.

«مارک پاستور» در کتاب «عصر دوم رسانه‌ها» می‌نویسد: «در عصر جدید که اینترنت و ارتباطات الکترونیکی بر جامعه حاکم است، این اطلاعات و این داده‌ها و به‌طور دقیق‌تر این جوامع مجازی هستند که هویت افراد را ایجاد می‌کنند. هویت‌ها در معرض وضعیت کاملاً جدیدی قرار می‌گیرند. «ساختارهای اجتماعی متاثر از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، درک جدیدی از ذهنیت را آشکار می‌کند که انسان را پدیده‌ای چندلایه، متغیر و منفعل می‌بیند و با هر شکلی از تثبیت هویت می‌جنگد».

از منظری می توان موضوع رسانه و هویت را از سه زاویه بررسی کرد:

الف) قابلیت‌های رسانه‌ای: رسانه‌ها و به‌ویژه رسانه‌های الکترونیکی، بسته به قابلیت‌ها و کارکردهای خود، می‌توانند برای حفظ سلامت روان و به‌عنوان یکی از عوامل تسهیل‌کننده هویت‌یابی جوانان مورد استفاده قرار گیرند. همچنین می توانند زمینه ساز بحران هویت و بیگانگی مردم از فرهنگ، ارزش ها و باورهای خود شوند. از آن پس، رسانه و وساطت رسانه ای آنها را در معرض استفاده های دوگانه و گاه متناقض قرار داد.

ب) انتظارات عمومی از رسانه ها: در یکی از تحقیقات غربی که چندین سال به طول انجامید، از مردم خواسته شد تا به این سوال پاسخ دهند که علت توجه آنها به برنامه های تلویزیونی یا هر رسانه دیگری چیست؟ پاسخ روند نسبتاً منظمی را می توان در پاسخ های به دست آمده به این نظرسنجی ها مشاهده کرد، یعنی:

1. کسب اطلاعات

2. اتحاد و تعامل اجتماعی

3. سرگرمی و سرگرمی

4. شناسایی

ج) اهداف مدیران رسانه: بدیهی است که همه سعی می کنند از رسانه برای پیشبرد افکار و اهداف خود استفاده کنند. عامل اصلی عملکرد منفی رسانه ها به ویژه ماهواره و اینترنت در اهداف شومی نهفته است که اکثر مدیران فعلی این رسانه ها برای خود تعیین کرده اند. هدف اصلی استعمار مدرن، سلطه فرهنگی و گسترش ارزش های غربی در جهان سوم و تمامی جوامع در حال توسعه است. در حال حاضر با توجه به تغییرات و تحولات عصر جدید و جهانی شدن رسانه ها، با چالش جدیدی روبرو هستیم که می تواند شخصیت و هویت ملی و فرهنگی ما را محک بزند.

با جهانی شدن رسانه ها، روندی پیشرونده از فرسایش هویت در حال انجام است. فرسایش هویت های جمعی و پایدار گذشته نیز به فروپاشی و بحران هویت فردی منجر شده است. چشم انداز جهانی شدن و رسانه های بدون مرز، نه تنها در غرب، بلکه در همه کشورها، خطر بحران هویت و تضعیف هنجارهای اجتماعی را به دنبال دارد.

جهانی شدن رسانه و فرسایش هویت های محلی

جهانی‌شدن رسانه‌ها ریشه در یک بنیان فکری و روند جدیدی از تفکر و تفکر دارد که در دهه 1990 در محافل علمی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب به‌ویژه آمریکا گسترش یافت (شجاعی، 1391). جهانی شدن یک تحول اجتماعی است که در آن محدودیت‌های جغرافیایی، هنجارهای اجتماعی و فرهنگی از بین می‌رود و روابط انسانی کیفیتی بدون مرز و بدون زمان پیدا می‌کند. برای رسیدن به این هدف، طرفداران این نظریه از ابزارهای ارتباط جمعی مانند ماهواره، اینترنت و پست الکترونیکی به عنوان ابزارهای مهم و اولیه بهره برده اند. اینترنت و تلویزیون) فرسایش هویت. ملی و فرهنگی را دنبال می کند.

پاستور، یکی از نظریه پردازان پست مدرن، در کتاب خود با عنوان «عصر رسانه دوم» تأکید می کند: «آنچه در نوآوری های فنی مرتبط با عصر رسانه دوم، یعنی عصر اینترنت، الکترونیک پست و ماهواره مهم است، این است. دگرگونی عمیق فرهنگ، هویت فرهنگی و روش. خلق هویت های جدید است. (مارک پاستور، 1378، ص 52)

ماهواره و اینترنت به دلیل ماهیت خاص خود باعث رشد فردگرایی می شوند و فرصت های لازم برای توسعه هویت های قوی و پایدار را از بین می برند. مردم با این رسانه ها رابطه ایجاد می کنند و رسانه ها آنها را افراد مستقل و اعضای ناشناس، مخاطبی انتزاعی و جهانی می دانند (شجاعی، 1391). این روند باعث جدا شدن پیوندهای اصیل خانوادگی و اجتماعی می شود و جذابیت های آن باعث می شود مردم بیشتر وقت خود را با این برنامه ها بگذرانند.

شواهد نشان می دهد که برخی از افراد ترجیح می دهند با یک کامپیوتر کاملاً خنثی به جای با انسان تعامل داشته باشند. علاوه بر این، هر فردی که از اینترنت استفاده می کند، برخلاف زندگی روزمره، می تواند چندین شخصیت و هویت متفاوت ایجاد کند که در طول زمان می تواند منجر به اختلالات هویت شود. یکی از کارکردهای منفی رسانه در فرآیند هویت یابی، ارائه الگوهای ناسالم در رسانه هاست. این کارکرد محدود به رسانه‌های هجومی نیست، بلکه رسانه‌های ملی به‌ویژه رادیو و تلویزیون نیز می‌توانند عمدا یا ناخواسته بر روند شناسایی تأثیر منفی بگذارند. مثلاً اگر یک بازیگر زن زشت چادر سر کند و یک هنرپیشه زیبای مورد قبول جوانان محجبه یا کمتر محجبه باشد، هر دو در جهت تغییر و تضعیف روند هویت دینی در جامعه کار می کنند.

رسالت رسانه ملی در تقویت هویت محلی

رسالت رسانه خودی نهادینه کردن فرهنگ خودی در جامعه و ارائه الگوهای هویتی سالم به جوانان است. رسانه ملی باید از هویت مستقل و جمعی خود در برابر تلاش های رسانه های بیگانه که سعی در همگن سازی هویت فرهنگی و تضعیف هویت ملی (ایرانی-اسلامی) جامعه ما دارند، محافظت کند. رسانه ها به اندازه ای که مسئولیت خود را در حفظ هویت و ارائه الگو برای جوانان درک کنند، می توانند از پیامدهای منفی رسانه های تهاجمی جلوگیری کنند.

اگر به آرمان و اندیشه امام راحل (رحمه الله) که معتقد بود «تلوزیون باید دانشگاه باشد» باور داشته باشیم، می‌توان فهمید که رسانه نباید به خود اجازه دهد اسیر نظریه «رسانه‌های سرگرمی» شود. ” و یک تابع تک بعدی پیدا کنید. رسانه ها باید هنجارها، ارزش ها و میراث فرهنگی جامعه را در قالب فیلم، داستان، مقاله، گزارش مستند و … ارائه دهند. به نسل جوان و از این طریق به آنها بفهمانیم که چه کسانی هستند، چه تاریخی دارند. جایگاه کنونی ما در جهان و منطقه چیست، افزایش، برجسته سازی اثرات منفی ماهواره، اینترنت و سایر رسانه های فراملی و توانمندسازی جوانان برای شناخت هویت اصیل فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی خود. )

سرنخ:

1. مقاله نقش و کارکرد رسانه در جستجوی هویت یا بحران هویت

2. مجله نصر، سال اول، شماره دوم، مطالعات و تحقیقات بین المللی ویژه، ص 138. 33.

3. همان، مسأله ثالث، ص. 36.

4. احمد امیدوار و علی اکبر صارمی، اعتیاد به اینترنت، تهران، انتشارات ثرخان، 1381.

5. مارک پاستور، عصر دوم رسانه، ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران، مؤسسه ایران، 1378، ص. 52.

6. مک کویل، تحلیل مخاطب، ترجمه مهدی منتظرقائم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات و رسانه، 1380.

7. گیدنز، مدرنیته و شخصیت، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشر نی، 1378.

منبع: شواهد

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب جاری و تحلیلی رسانه های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آنها نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای بازنشر می شود.

بازگشت به صفحه رسانه دیگر